Στο ευρωκοινοβούλιο φέρνει το νέο κόμμα των Πράσινων το θέμα της αδιαφανούς σύμβασης του υπουργείου Παιδείας με τη Cisco, αλλά και της ανεξέλεγκτης διάθεσης μέσω της πλατφόρμας Webex προσωπικών δεδομένων, έστω και ανώνυμων, για το σύνολο σχεδόν των παιδιών και εφήβων της χώρας. Τονίζουν ότι στις τωρινές συνθήκες η τηλεκπαίδευση είναι απαραίτητη, όχι όμως και με κάθε τίμημα.
Από την ομάδα των Πράσινων/EFA στο ευρωκοινοβούλιο, την ερώτηση του νέου κόμματος των Πράσινων καταθέτουν από κοινού οι ευρωβουλευτές Niklas Nienass από τους Γερμανούς Πράσινους και Mikulas Peksa από το Κόμμα Πειρατών της Τσεχίας.
Στην ερώτηση τονίζονται:
- Η αδιαφάνεια στην επιλογή της πλατφόρμας Webex για την τηλεκπαίδευση όλων των δημόσιων σχολείων της χώρας και η επιλογή να μην ζητηθεί καμιά άλλη ανταγωνιστική προσφορά και να κρατηθεί στο σκοτάδι η αρχική σύμβαση δωρεάς μέχρι και λίγο μετά τη λήξη της.
- Ο ρητός όρος της σύμβασης για ελεύθερη επιχειρηματική χρήση από τη Cisco των Διοικητικών Δεδομένων, Δεδομένων Τηλεμετρίας και Υποστηρικτικών Δεδομένων που συλλέγονται από την τηλεκπαίδευση. Τα δεδομένα αυτά είναι μεν ανώνυμα, περιλαμβάνουν όμως τα IP όλων των υπολογιστών που χρησιμοποιούνται για τηλεκπαίδευση από το σύνολο των μαθητών. Επιτρέπουν έτσι αναλυτική «χαρτογράφηση» των παιδιών και των εφήβων όλης της χώρας, ανά ηλικιακή ομάδα και περιοχή κατοικίας, ακόμη και παρά την ενδεχόμενη αντίθεση των ίδιων και των γονιών τους, καθώς η τηλεκπαίδευση είναι υποχρεωτική και το Webex δεν επιτρέπει χρήση VPN για απόκρυψη της ταυτότητας IP του υπολογιστή.
Ένα χρόνο μετά το ξεκίνημα της πανδημίας, κανείς δεν γνωρίζει ακόμη τα πραγματικά κριτήρια με τα οποία επιλέχθηκε, για τα δημόσια σχολεία όλης της χώρας, ένα σύστημα που έχει επικριθεί για σοβαρά προβλήματα σε εκτεταμένη χρήση για σχολικά μαθήματα και δεν φαίνεται να έχει υιοθετηθεί για τηλεκπαίδευση σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Τα προβλήματα διαφάνειας είναι αναμφισβήτητα. Συγκριτικές προσφορές δεν ζητήθηκαν ούτε καν με συνοπτικές προσκλήσεις, παρόλο που ο μικρός αριθμός διαθέσιμων συστημάτων το επέτρεπε και σε συνθήκες επείγοντος: ακόμη και για δωρεάν προσφορά, άλλα συστήματα μπορούν να έχουν μεγαλύτερη αξιοπιστία ή να είναι διαθέσιμα με πολύ καλύτερους όρους. Ιδιαίτερα στην πρόσφατη σύμβαση ανανέωσης των 2 εκ. ευρώ, δεν υπήρχε καν ζήτημα επείγοντος: η διαγωνιστική διαδικασία μπορούσε και όφειλε να είχε ξεκινήσει έγκαιρα, καθώς το υπουργείο Παιδείας γνώριζε πότε έληγε η αρχική δωρεά. Όφειλε επίσης να είχε πραγματοποιήσει έγκαιρη και πλήρη αξιολόγηση της απόδοσης του Webex για σκοπούς τηλεκπαίδευσης, συγκρίνοντάς την με εκείνη των αντίστοιχων συστημάτων που επιλέχθηκαν στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.
Στα προσωπικά μετα-δεδομένα 1,5 εκατομμυρίου μαθητών και εκπαιδευτικών, η ανωνυμία των στοιχείων δεν επαρκεί για να προστατεύσει τους μαθητές: χρειάζεται να είναι ανώνυμη και η ταυτότητα IP του υπολογιστή που χρησιμοποιούν, κάτι που πλατφόρμες όπως το Webex δεν επιτρέπουν.
Η σύμβαση με το υπουργείο Παιδείας επιτρέπει δυστυχώς ρητά στη Cisco να επεξεργάζεται τα δεδομένα αυτά «για τους επιχειρηματικους της σκοπούς», κάνοντας έτσι για πρώτη φορά εφικτή μια αναλυτική «χαρτογράφηση» όλων σχεδόν των μαθητών της χώρας, μέσω των υπολογιστών τους, ανά ηλικιακή ομάδα και περιοχή κατοικίας. Μια τέτοια ομαδοποιημένη επεξεργασία δεδομένων, που αφορά το σύνολο των παιδιών και των εφήβων μιας ολόκληρης χώρας, προχωρά πολύ περισσότερο από τις επεξεργασίες άλλων εταιριών, που συγκεντρώνουν μετα-δεδομένα από την ατομική χρήση κάθε υπολογιστή. Αν μάλιστα τα στοιχεία της Cisco από την τηλεκπαίδευση διασταυρωθούν, όπως ρητά επιτρέπει η σύμβαση, με στοιχεία που έχουν συγκεντρώσει άλλες εταιρίες για τους ίδιους υπολογιστές, όπως από λογαριασμούς ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης η εμπορική τους αξία θα είναι ακόμη μεγαλύτερη: αυτή θα είναι και το κύριο οικονομικό όφελος της Cisco από τη σύμβαση.
Για τους μαθητές και τις οικογένειές τους κάτι τέτοιο σημαίνει ότι, ακόμη και χωρίς τη συγκατάθεσή τους, θα φθάνουν στους υπολογιστές των παιδιών:
- ακόμη πιο στοχευμένες διαφημίσεις με αποδέκτη τα παιδιά, συχνά επιθετικές ή παραπλανητικές
- αλλά και ακόμη πιο κατευθυνόμενη ενημέρωση, προσαρμοσμένη και αυτή στο προφίλ που θα διαμορφώνεται για τον υπολογιστή τους.
Για τους Πράσινους, αποτελεί δικαίωμα κάθε παιδιού και κάθε οικογένειας να προστατεύεται από όλα αυτά. Υπάρχουν νόμοι που ορίζουν ελάχιστο όριο ηλικίας για πρωτοβουλίες όπως άνοιγμα λογαριασμού σε Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Υπάρχουν εφαρμογές Γονικού Ελέγχου, προγράμματα Ελεύθερου Λογισμικού, VPN για απόκρυψη της ταυτότητας IP του υπολογιστή, αλλά και η δυνατότητα κάθε οικογένειας να αποφασίζει τι θα επιτρέψει στα παιδιά της για το Διαδίκτυο και από ποια ηλικία.
Η υποχρεωτική συμμετοχή των παιδιών στην τηλεκπαίδευση, κάνει απαραίτητο να προβλέπονται και σε αυτήν ανάλογες δυνατότητες προστασίας, για κάθε παιδί και κάθε οικογένεια. Κανείς και καμία υπουργός δεν έχει δικαίωμα να αναιρεί την προστασία αυτή για χάρη οποιουδήποτε προμηθευτή του Δημοσίου και μάλιστα με αδιαφανείς διαδικασίες.
Στο νέο κόμμα των Πράσινων αγωνιζόμαστε για Παιδεία που θα σέβεται την προσωπικότητα των μαθητών, θα καλλιεργεί την ικανότητά τους για μάθηση και θα τηρεί τους κανόνες διαφάνειας και λογοδοσίας. Η σημερινή μας πρωτοβουλία στο ευρωκοινοβούλιο, για να ελεγχθεί η νομιμότητα των κυβερνητικών χειρισμών για το Webex, φιλοδοξούμε να αποτελέσει βήμα σε αυτή την κατεύθυνση.
Ακολουθεί το κείμενο της ερώτησης στο ευρωκοινοβούλιο:
Η πλατφόρμα Webex θεσπίστηκε ως το βασικό εργαλείο τηλεκπαίδευσης για περίπου 1,5 μαθητές ηλικίας 5-18 ετών σε όλα τα δημόσια σχολεία της Ελλάδας. Η χρήση της προβλήθηκε ως δωρεάν παραχώρηση, αλλά δεν δημοσιοποιήθηκε ούτε η σύμβαση δωρεάς [1] ούτε η διάρκειά της [2].
Πρόσφατα δημοσιοποιήθηκε [3] σύμβαση 2 εκατομμυρίων ευρώ, [4], για παράταση της χρήσης της στη δημόσια εκπαίδευση για ένα ακόμη έτος. Προσφορές άλλων εταιριών δεν φαίνεται ούτε να ζητήθηκαν ούτε να λήφθηκαν υπόψη, με την ελληνική κυβέρνηση να επικαλείται έκτακτη ανάγκη λόγω της πανδημίας. Η σύμβαση επιτρέπει στον πάροχο απεριόριστη χρήση για επιχειρηματικούς σκοπούς των μετα-δεδομένων [5] που θα συλλεχθούν [6]. Σε αυτά περιλαμβάνονται και οι διευθύνσεις IP των υπολογιστών όλων σχεδόν των ανηλίκων στην Ελλάδα, ακόμη και παρά την ενδεχόμενη αντίθεση των γονέων τους, καθώς η δημόσια τηλεκπαίδευση είναι υποχρεωτική και το Webex δεν επιτρέπει χρήση VPN για απόκρυψη της ταυτότητας IP του υπολογιστή [7].
Ερωτάται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή:
- Είναι συμβατή με τη νομοθεσία της Ε.Ε. για τον ανταγωνισμό, η παράλειψη της ελληνικής κυβέρνησης να εξετάσει περισσότερες από μια επιλογές για πλατφόρμα τηλεκπαίδευσης και να δημοσιοποιήσει την αρχική σύμβαση δωρεάς [8];
- Είναι συμβατή με τη νομοθεσία της ΕΕ για τα δεδομένα και για την προστασία της παιδικής ηλικίας, η απουσία κάθε δυνατότητας αντιρρήσεων για συλλογή και χρήση δεδομένων από μια πλατφόρμα με υποχρεωτική χρήση για το σύνολο σχεδόν των ανηλίκων στην Ελλάδα;
Παραπομπές:
[1] Δελτίο Τύπου του ΥΠΘ, 23-03-21 “ΣΥΡΙΖΑ συνώνυμο του λαϊκισμού και του ψεύδους και για την τηλεκπαίδευση”
[2] μέχρι τέλος Ιανουαρίου 2021, όπως αποκαλύφθηκε μόλις τον Μάρτιο του 2021.
[3] μεταξύ Cisco και Ελληνικού Δημοσίου, στο πλαίσιο του προγράμματος ΣΥΖΕΥΞΙΣ ΙΙ ΣΥΖΕΥΞΙΣ ΙΙ | ΣΥΖΕΥΞΙΣ (syzefxis.gov.gr)
[4] τηλεκπαίδευση.pdf (moneyreview.gr)
[5] από-προσωποποιημένα Διοικητικά Δεδομένα, Δεδομένα Τηλεμετρίας ή Υποστηρικτικά Δεδομένα.
[6] “Σκάνδαλο Cisco με υπογραφή Κεραμέως – Εδωσε δεδομένα 1,5 εκατ. πολιτών και χρήματα στην εταιρία – Παιδεία” News 24/7
[7] επιτρέποντας στη Cisco να τους χαρτογραφήσει ανά ηλικιακή ομάδα και περιοχή κατοικίας (και πιθανόν ακόμη περισσότερο, αν μοιραστεί τα μετα-δεδομένα και με άλλες εταιρίες), εκθέτοντας τους ανηλίκους σε στοχευμένες διαφημίσεις και πιθανή κατευθυνόμενη πληροφόρηση.
